de grijns van de Cheshire Kat

het was een raadspel vanaf het begin. Zelfs op de dag dat het werd gepubliceerd in 1865, circuleerden er geruchten over de wilde satire die ten grondslag lag aan Alice ‘ s avonturen in Wonderland. Veel van Lewis Carroll ‘ s personages werden beschouwd als opsturen van hedendaagse figuren, en in de afgelopen 150 jaar hebben lezers hun namen gekoppeld aan filosofen, wiskundigen, politici, theologen en kunstenaars uit het Victoriaanse tijdperk. Sommige identiteiten onthulde de auteur graag; andere probeerde hij geheim te houden.

Lewis Carroll was het pseudoniem van Charles Lutwidge Dodgson, een wiskundige, logicus, predikant en fotograaf uit Oxford. Hij erkende altijd dat Wonderland ‘ s echte protagonist Alice Liddell was, dochter van de decaan van zijn college, Christ Church. Maar Alice is slechts het begin.Twee vogels, de Eaglet en De Lory, staan in voor Alice ‘ s zusters, Edith en Lorina, terwijl de Dodo dient als karikatuur van Carroll zelf; de auteur, die met een lichte stammer sprak, werd vaak gehoord om zichzelf voor te stellen als Mr.Do-Do-Dodgson. Niet-vogel avatars zijn onder andere The White Rabbit, een surrogaat voor Henry Wentworth Acland. Huisarts van de Liddells (en Koningin Victoria), controleerde hij voortdurend zijn zakhorloge en paste zijn bril aan terwijl hij haastte van de ene afspraak naar de volgende. De kunstcriticus en historicus John Ruskin, Alice ‘ s tekeninstructeur, wordt vertegenwoordigd door de oude Conger Paling; een keer per week leert het personage lijzig, stretching en flauwvallen in spoelen, net zoals zijn tegenhanger leerde tekenen, schetsen en schilderen in oliën.

de lijst gaat verder—Carroll ’s karikaturen vormen een ware who’ s who van het negentiende-eeuwse Engeland—maar Wonderland ‘ s meest iconische wezen, de Cheshire Cat, is ongrijpbaarder gebleken dan de rest.

toch zijn er aanwijzingen in overvloed. Alice spreekt de kat eerder formeel aan als Cheshire Puss, ongetwijfeld een verwijzing naar Edward Bouverie Pusey. Naast Carroll ‘ s beschermheer, diende Pusey als kanunnik in Christ Church, waarvan het wapen is versierd met vier luipaardhoofden, en waarvan de leerlingen de kanunniken de Ch noemden. Ch. Katten.

er is meer aan de hand. Neem bijvoorbeeld de eigenaardige glimlach van het personage, die net zoveel speculatie heeft geïnspireerd als die van de Mona Lisa. De uitdrukking “grijnzen als een Cheshire kat” dateert van voor Carroll meer dan een eeuw, maar de oorsprong ervan is onduidelijk, waarop de auteur zinspeelt in een uitwisseling tussen Alice en de Hertogin:

“alsjeblieft zou je me vertellen,” zei Alice . . . “waarom grijnst je kat zo? “

” It ‘ s a Cheshire cat, “said The Duchess,” and that ‘ s why. Varken!”

de reactie van de Hertogin is typerend voor de niet-antwoorden die Alice krijgt tijdens haar verblijf in Wonderland, maar de uitwisseling suggereert dat er toch een raadsel moet worden opgelost.Het ontcijferen van Carroll ’s sprookjeswereld is moeilijk, omdat elk ogenschijnlijk rationeel inzicht in zijn aard wordt tegengesproken door de openbaringen van latere analyses-openbaringen die vaak worden gevonden in de gespecialiseerde taal die Wonderland’ s bewoners gebruiken.

veel van de karakters gebruiken alledaagse woorden die geheel verschillende, formele betekenissen hebben binnen de context van verschillende academische disciplines. Ze kunnen zinvol zijn vanuit het perspectief van een filosoof of een wiskundige, laten we zeggen, maar ze klinken belachelijk wanneer gebruikt in gewone spraak. In Through the Looking-Glass, en wat Alice daar vond, legt de Rode Koningin precies dit uit: “je mag het ‘nonsens’ noemen als je wilt,” zegt ze, “maar ik heb nonsens gehoord, vergeleken waarmee dat net zo verstandig zou zijn als een woordenboek!”

de truc is het vinden van het juiste woordenboek. Op de tea party In Wonderland, bijvoorbeeld, Alice is verbijsterd door de bizarre woordspeling van de Gekke Hoedenmaker en de Maartse Haas: “de opmerking van de Hoedenmaker leek geen betekenis in te hebben, en toch was het zeker Engels.”Ze erkent dat het paar spreekt in logisch gestructureerde zinnen, maar is ook correct in de conclusie dat hun gesprek geen waarneembare betekenis heeft—of misschien niet meer betekenis dan een algebraïsche uitdrukking heeft in gewone spraak.

in het laatste hoofdstuk, tijdens het proces van de Hartenboer, maakt Alice bezwaar tegen het systeem van de Koningin van “zin eerst, vonnis achteraf.”Zonder het te weten is Alice een argument aangegaan dat gebruik maakt van de formele wiskundige taal van de sentential calculus (vandaag bekend als propositionele calculus), waarin, zoals de Koningin zegt, de zin (of formule) volledig moet zijn voordat een geldig vonnis (of conclusie) kan worden bereikt.

dit formele systeem vereist ook de meedogenloze toepassing van assen door de Koningin, waarmee Carroll in werkelijkheid axioma ‘ s bedoelt. En in elk systeem van logica of wiskunde leidt het tegenspreken van de axioma ‘ s (of regels) tot chaos en ineenstorting. Dus wanneer Alice confronteert de koningin en daagt haar autoriteit (“je bent niets anders dan een pak kaarten!”), het proces stort letterlijk in als een kaartenhuis, en Alice ‘ s droom eindigt.

veel absurde humor is afgeleid van dit soort interdisciplinaire woordspelingen. Zo, ook, zijn de aanwijzingen nodig om de ware identiteit van de mysterieuze Cheshire kat te bevestigen. Zittend op de tak van een boom in een van de beroemdste scènes van de roman, verdwijnt hij langzaam van staart naar grijns, waarvan de laatste “enige tijd later bleef.”Alice denkt,” Nou! Ik heb vaak een kat zonder grijns gezien . . . maar een grijns zonder kat! Het is het meest merkwaardige dat ik ooit in mijn leven heb gezien!”En, vreemd genoeg, het levert nog meer bewijs dat Pusey is de echte Puss.Slechts een paar maanden voor Wonderland werd gepubliceerd, schreef Carroll de nieuwe methode van evaluatie, zoals toegepast op π, een satirische kijk op Oxford politiek vermomd als een wiskundeles. Hierin onderzoekt hij geometrische coördinaten en legt uit: “de plaats van EBP : dit bleek een soort van bovenleiding te zijn, genaamd de patristische Bovenleiding.”

vandaag de dag is de term patristische bovenleiding (Latijn voor “keten van de vaders”) onduidelijk, maar dat was niet zo in Carrolls tijd. Als een van de belangrijkste autoriteiten op de vroege vaders van de Christelijke kerk en een prominente redacteur van hun geschriften, Pusey—bekend om zijn vertaling van de Biecht van Sint Augustinus—was de grootste patristische bovenleiding.

en het konijnenhol gaat nog dieper. In de meetkunde is een bovenleiding een kromme die wordt gemaakt door een ketting die wordt opgehangen tussen twee punten, zoals men in een hangbrug kan vinden. Het is een vorm die Alice toevallig perfect beschrijft: een grijns zonder kat. Hiermee geeft Carroll niet alleen meer bewijs dat Pusey de beroemde Puss is, maar hij geeft ons ook een wiskundige oplossing voor dat oude raadsel: wat voor soort kat kan grijnzen? Een bovenleiding.

het begrijpen van de verborgen betekenis van de sluwe glimlach van de Cheshire Kat is de sleutel tot het ontcijferen van de andere, minder opvallende gecodeerde wiskundige taal ingebed in Wonderland, te beginnen met Alice ‘ s val in het konijnenhol. Het is mogelijk om Fibonacci-getallen en de gulden snede te gebruiken om een grafiek te maken die perfect haar afdaling repliceert. Later, door het manipuleren van de getallen op de hoed van de Hoedenmaker, is het mogelijk om met behulp van de Stelling van Fermat precies uit te leggen wat Alice ‘ s exponentiële “mijl hoge” groei triggert.Men kan Wonderland het best vergelijken met de moord op Agatha Christie op de Orient Express, waarbij elk van de twaalf passagiers een motief en een kans heeft, maar ook een alibi van medepassagiers. Het lijkt onmogelijk voor een van hen om de moord te hebben gepleegd, maar even onmogelijk voor geen van hen om dat te hebben gedaan. Inspecteur Hercule Poirot bepaalt dat de enige mogelijkheid is dat de moord werd gepleegd door alle twaalf reizigers—en dat blijkt het geval te zijn.

in Wonderland is een soortgelijke samenzwering gaande: ze deden het allemaal. Carroll ‘ s is een wereld waar meerdere systemen van gelijke geldigheid in het spel zijn, een wereld van iriserende karakters die identiteiten lijken te veranderen van de ene lezing naar de andere. Onze iconische Cheshire Cat kan aanspraak maken op een half dozijn: voor klassieke geleerden, hij is de raadselachtige Sfinx van Wonderland. Voor filosofen weerspiegelen zijn gedachten over dromen en waanzin die van Socrates in Plato ‘ s Theaetetus. Een theosofist zou hem kunnen herleiden tot de Elizabethaanse alchemist John Dee; of een wiskundige tot Johann Bernoulli, die de vergelijking voor een bovenliggende kromme heeft afgeleid.Voor 1865 had niemand iets geproduceerd zoals Alice ‘ s Adventures In Wonderland. Afgezien van het vervolg, niets zoals het is verschenen sindsdien. Natuurlijk had Carroll een specifieke reden om het te schrijven—hij wilde in het geheim en subliminaal Alice Liddell het soort klassieke opleiding geven dat ze, als meisje, op geen enkele andere manier zou hebben ontvangen—en toch blijven we er vandaag betoverd door. De meerlagige taal kan worden aangepast aan zoveel disciplines, en de logica diep onder de schijnbare onzin kan worden gelezen als een komisch commentaar op zoveel onderwerpen. Het is gemakkelijk in te zien waarom, 150 jaar later, lezers alleen maar vreemder en vreemder zijn geworden over Carroll ‘ s meesterwerk.

dit verscheen in het September 2015 nummer.

Sam Island (samislandart.com) heeft getekend voor de New York Times, Monocle, The Atlantic, en Time Magazine.