met de komst van Valentijnsdag leek het een geschikt moment om de chemie van chocolade te onderzoeken voor de meest recente grafiek van de voedingschemie. In het bijzonder richten we ons hier op de twee vaak genoemde effecten van het consumeren van chocolade: het vermeende afrodisiacum effect, en de schadelijke effecten op honden (en in mindere mate, katten). De grafiek geeft een kort overzicht, terwijl de onderstaande tekst een gedetailleerder beeld geeft.
chocolade als afrodisiacum
chocolade heeft al tientallen jaren de reputatie een krachtig afrodisiacum te zijn – dit kan worden teruggevoerd op een psychiater aan de Universiteit van Colombia, Dr Michael Liebowitz. Liebowitz schreef in 1983 een boek getiteld ‘The Chemistry of Love’, waarin hij de afrodisiacumeigenschappen van chocolade benadrukte en verbond met de chemische fenylethylamine (PEA).PEA is een chemische stof die van nature in de hersenen wordt geproduceerd, maar ook in relatief hoge concentraties in chocolade aanwezig is (0,4-6,6 microgram per gram). In de hersenen werkt het als een stimulerend middel, waardoor de acties van de neurotransmitter dopamine toenemen en dit leidt tot een verhoogde stemming en gevoelens van plezier. Er werd gesuggereerd dat, aangezien het in significante concentraties in chocolade aanwezig was, PEA een afrodisiacum effect op de hersenen zou kunnen hebben. Echter, PEA wordt afgebroken, wanneer oraal ingenomen, door het enzym monoamine oxidase (MAO); deze afbraak betekent dat zeer weinig erwt in zijn niet-gestabiliseerde vorm in het centrale zenuwstelsel terechtkomt, en daarom is het onwaarschijnlijk dat het enige significante afrodisiacumwerking op de hersenen heeft.
een andere chemische stof die wordt voorgesteld als een mogelijke bijdrage aan een afrodisiacumeffect is tryptofaan. Tryptofaan is een essentieel aminozuur voor mensen – het lichaam kan het niet produceren, dus moet het in plaats daarvan uit voedsel worden verkregen. Het speelt een belangrijke rol in de synthese van de neurotransmitter serotonine in het lichaam, die wordt geassocieerd met gevoelens van welzijn. Toevallig bevat chocolade ook tryptofaan, maar opnieuw is het waarschijnlijk dat er zeer weinig van onvermetaboliseerd blijft na inname, en daarom is het ook onwaarschijnlijk dat het een afrodisiacum effect zal hebben. Dus, het lijkt erop dat als chocolade afrodisiacum effecten heeft, ze eerder een placebo-effect hebben dan van chemische aard.
theobromine & toxiciteit
Theobromine is een andere stimulerende verbinding die in chocolade wordt aangetroffen; in feite komt het uit dezelfde familie van verbindingen als cafeïne en de structuur ervan is zeer vergelijkbaar. Het werkt ook op een soortgelijke manier als cafeïne, blokkeren adenosine receptoren in de hersenen en het verminderen van slaperigheid. 100 gram melkchocolade bevat ongeveer 200 milligram theobromine; hoe donkerder de chocolade, hoe hoger de concentratie.
Theobromine is in feite de boosdoener als het gaat om de toxiciteit van chocolade. Dit is geen reden tot paniek; veel chemicaliën die we normaal consumeren zijn giftig in grote hoeveelheden, maar perfect goedaardig in de hoeveelheden die gewoonlijk worden geconsumeerd, een voorbeeld van het toxicologisch adagium ‘de dosis maakt het GIF’. Bij mensen is de mediane letale dosis (de dosis die nodig is om 50% van een testpopulatie te doden) volgens sommige bronnen 1000 milligram per kilogram lichaamsgewicht. Dus, voor een gemiddelde mens, laten we zeggen, 70kg, zou je 70g theobromine moeten consumeren om deze dosis te bereiken, die zou uitkomen op 35kg melkchocolade-onwaarschijnlijk, op zijn zachtst gezegd. In werkelijkheid hebben we niet echt een accuraat idee van de mediane dodelijke dosis voor mensen, omdat niemand ooit in de buurt is gekomen van het eten van genoeg chocolade in een keer!
als je dit vergelijkt met de mediane dodelijke dosis voor honden, is het duidelijk waarom chocolade veel giftiger is voor honden. Het cijfer staat op 300 milligram per kilogram gewicht; ervan uitgaande dat we het hebben over een relatief kleine hond van ongeveer 10 kg, zou het nodig zijn om 3 gram theobromine te consumeren om deze dosis te bereiken, wat overeenkomt met 1,5 kg melkchocolade. Dit klinkt nog steeds vrij groot, maar houd in gedachten dat in donkere chocolade het theobromine-gehalte zo hoog kan zijn als 600 milligram per 100 gram, dus het cijfer dat nodig is om de dosis hier te bereiken daalt tot ongeveer 500 gram. Het is ook de moeite waard om te vermelden dat de symptomen van theobromine vergiftiging (braken en diarree) waarschijnlijk al lang daarvoor zouden optreden.
dus, daar heb je het: chocolade is slecht nieuws voor honden, en niet eens waarschijnlijk een chemisch afrodisiacum effect op hen hebben.
Bonusgrafiek! Voor Chocolate Week 2015 heb ik een extra afbeelding toegevoegd over de cannabinoïde verbindingen in chocolade, en hun voorgestelde effecten:
een aangepaste versie van deze grafiek en van dit artikel is te vinden in het Compound Interest book, “Why Does Asparagus Make Your Wee Smell?”, nu beschikbaar!
Klik hier om de afbeelding als PDF met hoge resolutie te downloaden.
de afbeelding in dit artikel valt onder een Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International Licentie. Zie de richtlijnen voor het gebruik van de inhoud van de site.